ಕೋಪವೆಂಬುದು...
ಕೋಪ ಮಾಡ್ಕೋಬೇಡ ಎನ್ನುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಲಹೆ. ಕೋಪದಿಂದ ಏನೇನೆಲ್ಲಾ ಅನಾಹುತಗಳು ಆಗಿವೆ, ಆಗುತ್ತಿವೆ ಎಂದೂ ಗೊತ್ತು. ಆಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ಕೋಪ ಬಂದಾಗ ತಿಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ‘‘ಕೋಪ ಬಂದರೆ ನನ್ನಷ್ಟು ಕೆಟ್ಟವನೇ ಇಲ್ಲ’’ ಎನ್ನುವವನಿಗೂ ಗೊತ್ತಿದೆ ಕೋಪದಿಂದ ಆಗುವ ಅನಾಹುತಗಳು.
ನಿಜ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಮಾನವನ ಮಾನಸಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು, ಆದರೆ ತಪ್ಪಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಿರುವಂತಹ ಭಾವನೆ ಈ ಕೋಪ.
ಕೋಪವೆಂಬುದು ಬಹಳ ಸಹಜ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ಭಾವುಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ. ನೋವಾದಾಗ, ಬೆದರಿಕೆಯುಂಟಾದಾಗ, ಹತಾಶೆಯಾದಾಗ, ಅನ್ಯಾಯವಾದಾಗ, ತಿರಸ್ಕಾರಕ್ಕೊಳಗಾದಾಗ, ನಿರೀಕ್ಷೆ ಹುಸಿಯಾದಾಗ, ಬಲಹೀನವೆನಿಸಿದಾಗ, ತನ್ನನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ, ತನ್ನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿಲ್ಲ, ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ ಎನಿಸಿದಾಗ ಕೋಪವೆಂಬುದು ಸಹಜವೇ ಸರಿ. ಯಾವಾಗಲೇ ನಮಗೆ ಕೋಪ ಬಂದಾಗ ಈ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ನಾವು ಗಮನಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಆರೈಕೆ ಮಾಡಬೇಕು.
ಕೋಪ ಎನ್ನುವುದು ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇರುವಂತಹ ಒಂದು ರಕ್ಷಣಾ ತಂತ್ರ. ಆದಿಮಾನವರಾಗಿದ್ದ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರು ತಮಗೆ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆಹಾರ, ಆಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಆವಾಸಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಇತರ ಗುಂಪುಗಳಿಂದ ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬೆದರಿಕೆಯುಂಟಾದಾಗ ಶಾಂತಚಿತ್ತರಾಗಿ, ಸಮಾಧಾನದಿಂದ ಯಾವುದೋ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಇದ್ದವರಲ್ಲ. ಅವರಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಭಯ, ಕೋಪ ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿರುವ ಹೋರಾಟ ಅಥವಾ ಪಲಾಯನಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದದ್ದು ಸಹಜ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ. ಲೈಂಗಿಕತೆ, ಹಸಿವು, ಮುದ್ದು ಮಾಡುವುದರಂತೆಯೇ ಕೋಪವೆಂಬುದು ಕೂಡಾ ನಮ್ಮ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ಭಾಗವೂ ಹೌದು ಮತ್ತು ಉತ್ಪನ್ನವೂ ಹೌದು. ಆದರೆ ಈಗ ಈ ಕೋಪವೆಂಬುದು ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಚೋದನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.
ಕೋಪದ ಮೂಲವನ್ನು ತಿಳಿಯದೇ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿರುವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅರಿಯದೇ ಬರಿದೇ ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವೇ ನಾವು ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವುದು. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಕೋಪವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅದನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ನಾವು ಎಡವುತ್ತಿರುವುದು.
ಕೆರಳುವಿಕೆ ಎಂಬುದು ಎಷ್ಟೋ ಜನಕ್ಕೆ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಭಾಗ. ಹುಟ್ಟುಗುಣ. ಕೆಲವರು ತಕ್ಷಣವೇ ಕನಲುವರು, ಹಠಾತ್ತನೆ ಕೆರಳುವರು, ಅನುವಂಶೀಯದ ಗುಣವಾಗಿಯೇ ಆ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವರು.
ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಕೆರಳುವಿಕೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚೆ, ನಿಂದನೆಗಳು, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗವೇ ಮೊದಲಾದ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ, ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಒತ್ತಡಗಳಿಂದಾಗಿ ಸ್ಥಿರವಾದ ಅಥವಾ ಹದವಾದ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಲು ಆಗದು.
ಮೆದುಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಕೆಲವು ವಿಷಯಗಳು ಮತ್ತು ಅನುವಂಶೀಯ ಗುಣಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ಚುರುಕುಗೇಡಿತನ (ಎ.ಡಿ.ಎಚ್.ಡಿ.), ಅತಿಗೇಡಿತನ (ಬೈಪೋಲಾರ್ ಡಿಸಾರ್ಡರ್), ಭೂತಬಾಧೆ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಮಾನಸಿಕ ನೋವುಗಳ ಒತ್ತಡ (ಪಿ.ಟಿ.ಎಸ್.ಡಿ.), ಎಲ್ಲೆಗೇಡಿತನ (ಬಾರ್ಡರ್‌ಲೈನ್ ಪರ್ಸನಾಲಿಟಿ), ಬಾಲ್ಯದ ಅದುಮಿಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಂತಹ ನೋವು ಮತ್ತು ಒತ್ತಡಗಳ ಹಿನ್ನೆಲೆ; ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಕೋಪವೆಂಬುದನ್ನು ಅಥವಾ ಕೆರಳುವಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.
ಒಟ್ಟಾರೆ ಕೋಪವೆಂಬುದು ಹೊರನೋಟದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸುವಂತೆ ನೈತಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಯಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಮಾನಸಿಕ, ಭಾವನಾತ್ಮಕ, ಅನುವಂಶೀಯ, ಜೈವಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿರಬಹುದು.
ಕೋಪಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಕೆರಳುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣ ಯಾವುದೇ ಇರಬಹುದು. ಮನೋವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಹತೋಟಿಯಲ್ಲಿಡುವ ಅಥವಾ ರೂಪಾಂತರಿಸುವ ಹಲವು ತಂತ್ರಗಳು ಇವೆ.
ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲನೆಯದೇ ತನ್ನರಿವು, ಅರಿವಾಳಿಕೆಯ ತಂತ್ರ ಅಥವಾ ಕಾಗ್ನಿಟಿವ್ ಅಪ್ರೋಚ್. ನಾವು ನಮ್ಮ ಕೋಪಕ್ಕೆ ಪ್ರಚೋದನೆ ಏನು ಎಂಬುದನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕು. ನಮ್ಮ ಯಾವ ಭಾವನೆಯಿಂದ ಈ ಕೋಪವುಂಟಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ನಾನು ಬರೀ ಕೋಪಗೊಂಡಿರುವುದಲ್ಲ. ನನ್ನನ್ನು ಅಪಮಾನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದೊಂದು ತನ್ನರಿವಿನ ತಿಳುವಳಿಕೆ. ಇಂತಹ ಅರಿವು ನಮ್ಮ ಕೋಪದ ಬಲವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ನಂತರ ಹಠಾತ್ತನೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬದಲು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಆ ಹೊತ್ತಿಗೆ ತಡೆ ಹಿಡಿಯುವುದು. ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಉತ್ತರಿಸುವೆ ಎಂಬ ನಿರ್ಧಾರ. ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸುವುದು ಎಂದರೆ ರೆಸ್ಪಾಂಡಿಂಗ್. ರಿಯಾಕ್ಟಿಂಗ್ ಅಲ್ಲ. ಇದು ನಮಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದು ನಮಗೆ ನಾವೇ ಕೊಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ತರಬೇತಿಯಿಂದ. ಈ ಆಲೋಚನೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಉಸಿರಾಡುತ್ತಾ ಮನಸ್ಸು ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಭಾವನೆಗಳು ಹದಕ್ಕೆ ಬರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು.
ಮೂರನೆಯ ಹಂತವೆಂದರೆ ಅರಿವಿನಿಂದ ನೋಡುವುದು. ಇದನ್ನು ಕಾಗ್ನಿಟಿವ್ ರಿಫ್ರೇಮಿಂಗ್ ಎನ್ನಲಾಗುವುದು. ವಿಷಯವನ್ನು ಅರಿವಿನಿಂದ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಾನದಿಂದ ಸಾಕ್ಷೀಕರಿಸುತ್ತಾ ಬೇರೊಂದು ಆಯಾಮದಲ್ಲಿ ನೋಡುವುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ಅಪಮಾನಿಸುತ್ತಿರುವುದಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಯಾವುದೋ ಒತ್ತಡವಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಹೊರಗೆಡವುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಗ್ರಹಿಸುವುದು.
ಇಷ್ಟಾದರೆ ಕೋಪದ ತಾಪಮಾನ ಇಳಿಯುವುದು. ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕೆಂದರೆ ಅಕ್ಷರಶಃ ಬರೆಯುವುದು. ನನ್ನನ್ನು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದ ವಿಷಯ ಯಾವುದು? ಆಗ ನನಗೆ ಬಂದ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಏನು? ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವ ಬದಲು ಉತ್ತರಿಸುವುದು ಹೇಗೆ? ಇಂತಹ ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದರಿಂದ ಉಬ್ಬರವಿಳಿತದ ಭಾವನೆಗಳು ಹದಕ್ಕೆ ಬರುವುದರಲ್ಲಿ ಸಂಶಯವಿಲ್ಲ.
ಇಂತಹ ರೂಢಿಗಳು ಒಮ್ಮಿಂದೊಮ್ಮೆಲೇ ಬರದು. ಆದರೆ ನಿರಂತರ ಅಭ್ಯಾಸದಿಂದ ಮೆದುಳಿನಲ್ಲಿರುವ ನಮ್ಮ ಕೋಪದ ಕೇಂದ್ರವು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಂದು ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕೇಂದ್ರವು ಬಲಗೊಳ್ಳುವುದು.
ಹಾಗಾದರೆ ಯಾರೊಬ್ಬರ ಕ್ರಿಯೆ, ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ, ನಡೆ ನುಡಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ನಮ್ಮ ಕೋಪ ಅಥವಾ ನಕಾರಾತ್ಮಕವಾದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವುದೇ ಬೇಡವೇ? ಅವರಿಗೆ ತಿಳಿಯುವುದೇ ಬೇಡವೇ? ಖಂಡಿತ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ನೀನು ನನ್ನ ವಲಯವನ್ನು ಅತಿಕ್ರಮ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಅಥವಾ ನೀನು ನಿನ್ನ ಎಲ್ಲೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ವರ್ತಿಸುವುದು ನನಗೆ ಅಪಮಾನಿಸುವಂತೆ ಆಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಹೇಳಬೇಕು. ಇದು ಹೇಳುವಿಕೆ ಆಗಿರಬೇಕೇ ಹೊರತು ಕೂಗಾಟವೋ ಅಥವಾ ರಣಗರ್ಜನೆಯೋ ಆಗಿರಕೂಡದು. ಈ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ನಾವು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ನಮಗೆ ಬಂದಿರುವ ಕೋಪವೆಂಬುದನ್ನು ಅದುಮಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲೂ ಬಾರದು, ಹಾಗೆಯೇ ಅದು ರಂಪಾಟವೂ ಆಗಕೂಡದು. ಇದೇ ಕೋಪವನ್ನು ರೂಪಾಂತರಿಸುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ.
ಗಮನಿಸಿ; ನಮ್ಮ ಕೋಪದ ಬಗೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡಿರುವವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಮಗುವಾಗಿದ್ದಾಗ ನಮ್ಮನ್ನು ಅಲಕ್ಷಿಸಿರುವುದೋ, ನಮ್ಮ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸದಿರುವುದೋ, ಮನೆಯಲ್ಲಿನ ಗೊಂದಲದ ಅಥವಾ ಸಂಘರ್ಷದ ವಾತಾವರಣವೋ ಆಗಿದ್ದಿರಬಹುದು.
ನಮ್ಮ ಕೆರಳುವಿಕೆಯ ಹಿಂದೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಬೆಳೆಸಿರುವ ರೀತಿ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.
ಒಟ್ಟಾರೆ ಕೋಪವೆಂಬ ಬೆಂಕಿ ಬೆಚ್ಚಗಿಡುವುದಲ್ಲ, ಸುಡುವುದು. ಜ್ವಾಲೆಯಾಗಿ ಉರಿಯುವ ಬದಲು ದೀಪ ಬೆಳಗುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಅರಿವಾಳಿಕೆಯ ಮತ್ತು ತನ್ನರಿವಿನ ಕಲೆಗಾರಿಕೆ.
