ಕೇವಲ ಭಾಷಣಗಳು ಮತ್ತು ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿಗಳಿಂದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮುಗಿಯುವುದೇ?

ಭಾರತವು 7,005ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇ.8.6ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಸಮುದಾಯಗಳು ಆರೋಗ್ಯ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಭೂಮಿಯ ಹಕ್ಕುಗಳು, ಉದ್ಯೋಗ, ಸ್ಥಳಾಂತರ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸವೆತದಂತಹ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಮತ್ತು ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳಾಗಿವೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಭಾಷಣಗಳಿಗೆ, ವಿವಿಗಳ ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಸಂಶೋಧಕರಿಗೆ ಸುಲಭವಾದ ಮತ್ತು ಪ್ರಿಯವಾದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಇದರಿಂದ ಇವರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಅಂತ್ಯ ಕಂಡಿಲ್ಲ. ನಾಗರಿಕ ಸಮಾಜವು ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿಗಳು, ನೀತಿ ಸಂವಾದಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭಾಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿವೆ ಎನ್ನುವುದೇ ಒಂದು ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ ಎಂದು ವಿದ್ಯಾವಂತ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವೇದಿಕೆಗಳು ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರವಚನವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದ್ದರೂ, ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರ ಸಮಸ್ಯೆ ಮೇಲಿನ ವಾಸ್ತವವು ಕಠೋರವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ.

ಬುಡಕಟ್ಟು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಬಜೆಟ್ ಹಂಚಿಕೆ ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮೇಣ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದೆ. 2018-19ರಲ್ಲಿ ರೂ. 39,135 ಕೋಟಿ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಒಟ್ಟು ಕೇಂದ್ರ ಬಜೆಟ್‌ನ ಶೇ. 2.39ರಷ್ಟು ಆಗಿತ್ತು. 2019-20ರಲ್ಲಿ ಇದು ರೂ. 50,086 ಕೋಟಿ ತಲುಪಿದ್ದು, ಒಟ್ಟು ಬಜೆಟ್‌ನ ಶೇ. 2.55 ಆಗಿತ್ತು. 2020-21ರಲ್ಲಿ ಹಂಚಿಕೆ ರೂ. 53,653 ಕೋಟಿ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಶೇ. 2.74ರಷ್ಟು ಬಜೆಟ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. 2021-22ರಲ್ಲಿ ರೂ. 57,257 ಕೋಟಿ ಹಂಚಿಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಒಟ್ಟು ಬಜೆಟ್‌ನ ಶೇ. 2.73 ಆಗಿತ್ತು. 2022-23ರಲ್ಲಿ ರೂ. 87,584 ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಏರಿಕೆ ಕಂಡು ಶೇ. 2.89ರಷ್ಟು ಬಜೆಟ್ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. 2023-24ರಲ್ಲಿ ಈ ಹಂಚಿಕೆ ರೂ. 98,004 ಕೋಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿದಂತೆ, ಇದು ದೇಶದ ಒಟ್ಟು ಬಜೆಟ್‌ನ ಸುಮಾರು ಶೇ. 3 ಆಗಿತ್ತು. 2024-25 ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷಕ್ಕಾಗಿ, ಮಧ್ಯಂತರ ಬಜೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ರೂ. 1,00,000 ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಆದರೂ ಅವರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಮುಗಿಯುವ ಭರವಸೆ ಇಲ್ಲ.

ಭಾಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳು ಸದುದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಇವರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರದ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ರಚನಾತ್ಮಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವ ನೈಜ, ನಿರಂತರ, ಸಮುದಾಯ-ಆಧಾರಿತ ಮತ್ತು ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯ ಕ್ರಿಯೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಭಾಷಣಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಆಯೋಜಿಸುವ ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಗಳು ಅಥವಾ ಶಿಫಾರಸುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಹಣ ಖರ್ಚು ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಪ್ರಗತಿ ತೋರಿಸಲು ಇದೊಂದು ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ ಅಷ್ಟೇ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಂತಹವುಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ. ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ನೀತಿಯಾಗಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುತ್ತವೆ. ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಸನ್ನೆಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚುನಾವಣಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಬುಡಕಟ್ಟು ದಿನದ ಆಚರಣೆ ಅಥವಾ ಹೊಸ ಬುಡಕಟ್ಟು ನೀತಿಗಳ ಬಿಡುಗಡೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ಧ್ವನಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ಸಮುದಾಯದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೊರಗಿಡುತ್ತವೆ. ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅತಿಥಿಗಳು ಹೊರಗಿನವರು, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ತಜ್ಞರು ಅಥವಾ ಬುಡಕಟ್ಟು ವಾಸ್ತವಗಳ ಜೀವಂತ ಅನುಭವಗಳ ಕೊರತೆಯಿರುವ ಜನರು ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮೆರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಂತಹವರು ಬುಡಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕುರಿತಾಗಿ ಶೂನ್ಯ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಇವರ್ಯಾರು ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಹಾಡಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿರುವುದಿಲ್ಲ.

ಇಂದು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಹಲವಾರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭೂ ಒತ್ತುವರಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಾಂತರ ಇಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರು ಅರಣ್ಯ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೂ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳು-ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು, ಗಣಿಗಳು, ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು-ಸಾಕಷ್ಟು ಪುನರ್ವಸತಿ ಇಲ್ಲದೆ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿವೆ. ಅರಣ್ಯ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾಯ್ದೆ (2006) ಪ್ರಗತಿಪರವಾಗಿದ್ದರೂ, ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಳಪೆಯಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಂಡಿದೆ, ಅನೇಕ ನೈಜ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ವಿಳಂಬವಾಗಿದೆ. ಹಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ ಅಸಮಾನತೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿವೆ. ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅಪೌಷ್ಟಿಕತೆ, ರಕ್ತಹೀನತೆ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಮರಣ ಮತ್ತು ಮಲೇರಿಯಾ ಹಾಗೂ ಕ್ಷಯರೋಗದಂತಹ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗಗಳಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಭೌಗೋಳಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಡೆತಡೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಯು ಇವರನ್ನು ತಲುಪಿರುವುದಿಲ್ಲ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಮಿಷನ್‌ನಂತಹ ಸರಕಾರಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಅನುಷ್ಠಾನದ ಅಂತರ, ಸ್ಥಳೀಯ ಆರೋಗ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು-ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಸೀಮಿತ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರಿವೆ ಎನ್ನುವ ಅಂಶ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿದೆ.

ಬುಡಕಟ್ಟು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಶಾಲೆ ಬಿಡುವ ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆಶ್ರಮ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಏಕಲವ್ಯ ಮಾದರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಅಸಮರ್ಪಕ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ, ಗೈರುಹಾಜರಾದ ಶಿಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಸೂಕ್ತವಾದ ಮಾತೃಭಾಷಾ ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿವೆ. ಭಾಷೆಯ ಅಡೆತಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜೀವನದಿಂದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತವು ಕಲಿಕೆಯ ಫಲಿತಾಂಶಗಳನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿನಾಶ ಮತ್ತು ಅಸ್ಮಿತೆಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿದೆ. ಬಡತನ, ಜಾಗತೀಕರಣ, ವಲಸೆ ಮತ್ತು ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ನೀತಿಗಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಭಾಷೆಗಳು, ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜ್ಞಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಸವೆತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. ಈ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸ್ಥಳಾಂತರವನ್ನು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿರಳವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಭಾಷಣದ ಮತ್ತು ಸಮಯ ಕೊಲ್ಲುವ ಭಾಗವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇಂದು ಮಾತುಕತೆಯಿಂದ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಚಲಿಸುವುದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಪರಿಹರಿಸಲು, ಭಾರತವು ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕು ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ರಚನಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು, ಸಹಭಾಗಿತ್ವದ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ತಳಮಟ್ಟದ ಸಬಲೀಕರಣದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯದ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ನಾಯಕತ್ವ ಇಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳು ನೀತಿ ನಿರೂಪಣೆ, ಅನುಷ್ಠಾನ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವವರಾಗಿರಬೇಕು. ಗ್ರಾಮ ಸಭೆಗಳು ನಿಜವಾದ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟು ಮುಖಂಡರು, ಮಹಿಳೆಯರು, ಯುವಕರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಿರಿಯರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ರೂಪಿಸಬೇಕು. ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ಏಕರೂಪದ ಗುಂಪಲ್ಲ. ಅದಕ್ಕೆ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ -ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಯೋಜನೆ ಇಂದಿನ ತುರ್ತು ಅಗತ್ಯ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳು, ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ವಿಫಲವಾಗಿದೆ. ಯೋಜನೆಯು ವಿಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರಬೇಕು. ಕಲ್ಯಾಣ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಪಂಚಾಯತ್-ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿರಬೇಕು. ಆಧುನಿಕ ತಂತ್ರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅವರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜ್ಞಾನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಬೇಕು.

ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಟ್ರೈಬಲ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಉಪ ಯೋಜನೆ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಹಣ, ಸ್ವಾಯತ್ತೆ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಸಮುದಾಯದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ನಿಯಮಿತ ಸಾಮಾಜಿಕ ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಯ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಸಾಂಸ್ಥಿಕಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಅರಣ್ಯ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆ, ಪಂಚಾಯತ್ (ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಣೆ) ಕಾಯ್ದೆ(ಪಿಇಎಸ್‌ಎ) ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಸಿ/ಎಸ್‌ಟಿ ದೌರ್ಜನ್ಯ ತಡೆ ಕಾಯ್ದೆಯಂತಹ ಕಾನೂನುಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತುರ್ತು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬೇಕು. ಈ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದರೆ ಬಡತನ, ಶೋಷಣೆ ಮತ್ತು ಹಿಂಸಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ತ್ವರಿತ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ನೆರವು ಕೋಶಗಳು ನ್ಯಾಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಬೇಕು.

ಬುಡಕಟ್ಟು ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಔಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿರಬೇಕು. ಸ್ಥಳೀಯ ಶಿಕ್ಷಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ದ್ವಿಭಾಷಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಕಲೆ, ನೃತ್ಯ, ಜಾನಪದ ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳು ಕೇವಲ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಾಗಿರದೆ ಜೀವಂತ ಪರಂಪರೆಯಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿಸಬೇಕು. ಸಂಚಾರಿ ಚಿಕಿತ್ಸಾಲಯಗಳು, ಸಮುದಾಯ ಬುಡಕಟ್ಟು ಆರೋಗ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವೈದ್ಯರು ಬಹುತ್ವದ ಆರೋಗ್ಯ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬುಡಕಟ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸುಧಾರಿಸಬೇಕು. ಪೌಷ್ಟಿಕಾಂಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬೇಕು. ಸ್ವತಂತ್ರ ಬುಡಕಟ್ಟು ಕಲ್ಯಾಣ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು, ಬುಡಕಟ್ಟು ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆಗಳ ನೈಜ-ಸಮಯದ ಡೇಟಾವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಟಿಐಗಳ ಮೂಲಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಲು ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುವುದು ಇಂದು ಬಹಳ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಭಾಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ತಳ ಮಟ್ಟದ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳಿಲ್ಲದೆ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಪಿ ಪೇಸ್ಟ್ ಆಗಿರುತ್ತವೆ. 75 ವರ್ಷಗಳ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಸುರಕ್ಷತೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಭಾರತದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮುದಾಯಗಳು ರಚನಾತ್ಮಕ ಅನನುಕೂಲಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಲೇ ಇವೆ. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ನಿಜವಾದ ಪರಿಹಾರಗಳು ಕೇವಲ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಘೋಷಣೆಗಳು ಅಥವಾ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ತಳಮಟ್ಟದ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ, ರಾಜಕೀಯ ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ನಾವು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರಿಗೆ ದಾನ ಅಥವಾ ಕರುಣೆ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವರಿಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ, ಮನ್ನಣೆ ಮತ್ತು ಗೌರವ ಬೇಕು. ಭಾಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಸೆಮಿನಾರ್‌ಗಳ ಗಡಿ ದಾಟಿ ಬುಡಕಟ್ಟು ಕಲ್ಯಾಣದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ಹಾಗೂ ಸುಧಾರಿಸುವತ್ತ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮನಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಆಗ ಮಾತ್ರ ಭಾರತವು ಪ್ರತಿಧ್ವನಿ, ಅಸ್ಮಿತೆ ಮತ್ತು ಬಹುತ್ವವನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ ಅಂತರ್ಗತ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.