ನಿಂತುಕೊಂಡೇ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಂಕಷ್ಟಗಳು
ಭಾರತದ ವೇಗವಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿರುವ ಗ್ರಾಹಕ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಮಾಲ್‌ಗಳು ನಗರ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಂಕೇತಗಳಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಈ ನಯವಾದ ಗಾಜಿನ ಗೋಡೆಗಳ ಮತ್ತು ಚೆನ್ನಾಗಿ ವ್ಯಾಪಾರವಾಗುವ ಮಾಲ್‌ಗಳ ಹಿಂದೆ, ಶೋಷಣೆಗೆ ಒಳಪಡುವ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಕಾಣದ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಯುವಜನರು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ಹಿನ್ನೆಲೆಯವರಾಗಿರುವ ಈ ಜನರು, ಮಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘ ಸಮಯ ನಿಂತು, ಕನಿಷ್ಠ ಹಕ್ಕುಗಳು ಅಥವಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಲ್ಲದೆ ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ದಿನಕ್ಕೆ 10 ಗಂಟೆಗಳವರೆಗೆ ನಿಂತು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಅವರು ಭೌತಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಆರೋಗ್ಯ, ಕಾರ್ಮಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಗಂಭೀರ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಯೋಚಿಸಲು ಯಾರಿಗೂ ಇಲ್ಲಿ ಸಮಯವಿಲ್ಲ. ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲುವ ಕೆಲಸ: ದೇಹವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಶ್ರಮ ಎನ್ನಬಹುದು. ನಗರ ಪ್ರದೇಶದ ಮಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯುವಕರು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಬಂದವರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರವರ್ತಕರು, ಮಾರಾಟಗಾರರು, ಇವೆಂಟ್ ಸಹಾಯಕರು, ಸಹಾಯಕರು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಇತ್ಯಾದಿ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಅತೀ ದೀರ್ಘಕಾಲ ದುಡಿಯುತ್ತಾರೆ; ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಿನಪೂರ್ತಿ ನಿಂತುಕೊಂಡೇ ಇರುವ ಇವರಿಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಹಕ್ಕುಗಳೂ ಇಲ್ಲ, ಕೆಲಸದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಕಳಪೆ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಥವಾ ಕಾನೂನು ರಕ್ಷಣೆಯೂ ಬಹುತೇಕ ಇಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಶೋಷಕ ಕಾರ್ಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯದ ಮೇಲೆ ಭಾರೀ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತವೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಆರೋಗ್ಯ, ಕಾರ್ಮಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯದ ಕುರಿತು ಗಂಭೀರವಾದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸಿವೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಂಡಳಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ.
ಇನ್ನೂ ಅಂಕಿ ಅಂಶಗಳನ್ನು ನೋಡುವುದಾದರೆ 2020-21ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 77 ಲಕ್ಷ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಇದ್ದರು. ಈ ಸಂಖ್ಯೆ 2029-30ರ ವೇಳೆಗೆ 2.35 ಕೋಟಿಗೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಲಿದೆ ಎನ್ನುವ ಅಂದಾಜಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಕಾರ್ಮಿಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಶೇ. 6.7 ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ಕಾರ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಶೇ. 4.1 ಪಾಲು ಇರುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಗಿಗ್ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ 9 ಕೋಟಿ (90 ಮಿಲಿಯನ್) ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಹುದೆಂಬ ಅಂದಾಜು ಇದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ಸಾರಿಗೆ, ವಿತರಣಾ ಸೇವೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ಒಂದು ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ 2030ರ ವೇಳೆಗೆ ಗಿಗ್ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ಜಿಡಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಶೇ. 1.25 ಪಾಲು ನೀಡಲಿದೆ. ಈ ವಲಯದ ಒಟ್ಟು ವ್ಯಾಪಾರದ ಮೊತ್ತವು 2024ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ 455 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್ (ಅಂದಾಜು ರೂ. 38 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ) ತಲುಪುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿತ್ತು. ಇದು ಸ್ವಲ್ಪ ಏರುಪೇರು ಆಗಿದೆ. ಈ ವೃದ್ಧಿದರವನ್ನು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಶೇ. 17 ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗಿಗ್ ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ ಕೌಶಲ್ಯದ ಕೆಲಸಗಾರರು ಶೇ. 47, ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೌಶಲ್ಯದ ಕೆಲಸಗಾರರು ಶೇ. 22 ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಕೌಶಲ್ಯದ ಕೆಲಸಗಾರರು ಶೇ. 31 ಇರಬಹುದೆಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶೇ. 85 ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರು ದಿನಕ್ಕೆ 10 ಗಂಟೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೇ. 21 ಜನರು 12 ಗಂಟೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಗಿಗ್ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಪಾಲು ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕೇವಲ ಶೇ. 2.3 ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಮಹಿಳೆಯರು. ಇಲ್ಲಿ ಇದ್ದಾರೆ. (ಆಧಾರ: ವಿವಿಧ ಮೂಲಗಳು)
ಇತ್ತೀಚಿನ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಿಗ್ ಆರ್ಥಿಕತೆ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ, ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಅಗತ್ಯ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಬಲ ನೀಡಿವೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉದ್ಯೋಗಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಗಿಗ್ ಕೆಲಸವು ಕಾರ್ಯಾಧಾರಿತವಾಗಿದ್ದು, ಉದ್ಯೋಗ ಭದ್ರತೆ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಲ್ಲದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಡೆಲಿವರಿ ಏಜೆಂಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಬ್ ಚಾಲಕರ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಚರ್ಚೆ ನಡೆದಿರುವುದಾದರೂ, ಮಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರು-ಮಾರಾಟ ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ಪ್ರವರ್ತಕರು, ಇವೆಂಟ್ ಸಹಾಯಕರು, ಗ್ರಾಹಕ ಬೆಂಬಲ ಸಿಬ್ಬಂದಿ-ಇನ್ನೂ ಕಡೆಗಣನೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರನ್ನು ಬಹುಪಾಲು ಮೂರನೇ ಪಕ್ಷದ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರು ಅಥವಾ ಉದ್ಯೋಗ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳ ಮೂಲಕ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ/ದಿನನಿತ್ಯದ ವೇತನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನೇಮಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು, ದೀರ್ಘಕಾಲ ನಿಂತುಕೊಂಡೇ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು. ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ವಿವಿಧ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ನಿಂತುಕೊಂಡೇ ಮಾಡಬೇಕು. ವಿರಾಮ ಅಥವಾ ಕುರ್ಚಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದೆ, ಇವರು ತಮ್ಮ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಉಂಟಾಗುವ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಿಸದೆ ದಿನ ಪೂರ್ತಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಹಕರಿಲ್ಲದ ಸಮಯದಲ್ಲೂ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಮತಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ನೋಟ ಮತ್ತು ಶಿಸ್ತಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುವ, ಮನುಷ್ಯತ್ವವಿಲ್ಲದ ಕೆಲಸದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ವೈದ್ಯಕೀಯವಾಗಿ, ದೀರ್ಘಕಾಲ ನಿಂತು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಮಸ್ಕ್ಯುಲೋಸ್ಕೆಲಿಟಲ್ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು, ಕೆಳಬೆನ್ನು ನೋವು, ಪಾದ ಮತ್ತು ಕಾಲು ನೋವು, ಉಬ್ಬುವ ರಕ್ತನಾಳಗಳು, ದೀರ್ಘ ಕಾಲದ ಆಯಾಸ ಮುಂತಾದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ವಿರಾಮಗಳ ಅಭಾವ, ಉಚಿತ ವೈದ್ಯಕೀಯ ನೆರವಿನ ಲಭ್ಯತೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಕಠಿಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಥಿತಿಯು ಕಾರ್ಮಿಕರ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಕುಗ್ಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಳರಹಿತ ಗೈರಾಗುವುದನ್ನು ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ನಿಲ್ಲುವಿಕೆ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಂಗವೈಕಲ್ಯಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು ಎನ್ನುತ್ತವೆ ವ್ಯದ್ಯಕೀಯ ಅಧ್ಯಯನ ವರದಿಗಳು.
ಈ ಕೆಲಸದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಂತಹ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಕಾಯ್ದೆಗಳಿವೆ. ಹೆಚ್ಚಿನವು ಹಾಳೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿವೆ. ತಮಿಳುನಾಡು, ಕೇರಳ ಮುಂತಾದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕು ಕಾನೂನು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಕಾಯ್ದೆಯು ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಆಸನ ನೀಡುವ ಕಡ್ಡಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಾನೂನುಗಳ ಅನುಷ್ಠಾನವು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗಿಗ್ ಕೆಲಸಗಾರರಂತಹ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ. 2020ರ ಉದ್ಯೋಗ ಸುರಕ್ಷತೆ, ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳ ಕೋಡ್ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆಯ ಕೋಡ್ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರೂ, ಈ ವರ್ಗದ ಕೆಲಸಗಾರರು ತಮ್ಮ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಮತ್ತು ಅಸಂಘಟಿತ ಹುದ್ದೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಕಾನೂನಿನ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದು ಅಷ್ಟೇ ಸತ್ಯ. ಇದು ನೈತಿಕತೆಯ ವಿಚಾರವನ್ನೂ ಸಹ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ನೌಕರರನ್ನು ಸದಾ ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು, ಕಾರ್ಮಿಕರು ನಿರಂತರವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕಾಣಿಸುವ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಫಲವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮಾನವೀಯತೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದು, ಅವಮಾನಕರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು.
ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕೆಲಸದ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಬೇಕಾದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಅನೇಕ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳು-ಗುತ್ತಿಗೆದಾರರು, ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಕಂಪೆನಿಗಳು, ಮಾಲ್ ಆಡಳಿತ ಮಧ್ಯೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲರೂ ಇಲ್ಲಿ ನುಣುಚಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ಕಂಪೆನಿಗಳು ಉತ್ತಮ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಕುರ್ಚಿ, ಪಾನೀಯ ಜಲ, ಶೌಚಾಲಯದಂತಹ ಮೂಲಭೂತ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನೂ ಒದಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದು, ಆಂತರಿಕ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಅವರಿಗೇ ಸಿಗದಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದು ದುರಂತವೇ ಸರಿ.
ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಸೂಕ್ತ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸರಕಾರದ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ದೊಡ್ಡ ಮಟ್ಟದ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಅಗತ್ಯ. ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಗಳ ಜಾರಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡಿ ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಇದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಬೇಕು. ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಔಪಚಾರಿಕ ಕಾರ್ಮಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೆಲಸದ ಸುರಕ್ಷತೆ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು, ವಿಶ್ರಾಂತಿ, ಪರಿಹಾರ ಮುಂತಾದ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆ ತರಬೇಕು. ದಕ್ಷತಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿ, ನಿಲ್ಲುವ ಕೆಲಸವಿರುವ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಮಿತ ಶಿಫ್ಟ್, ವಿರಾಮದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಬೇಕು. ಇ-ಶ್ರಮ್ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ನೋಂದಣಿ, ಆರೋಗ್ಯ ವಿಮೆ ಮತ್ತು ಪಿಂಚಣಿ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗೆ ಲಭ್ಯತೆ ನೀಡಬೇಕು. ಉದ್ಯೋಗದಾತರ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿ, ಮಾಲ್ ಅಥವಾ ಗುತ್ತಿಗೆದಾರನ ಮೇಲೆಯೇ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಬೇಕು. ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಿ, ಸಂಘಟನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ, ಹಕ್ಕುಗಳ ಅರಿವು ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಸದೃಢಗೊಳಿಸಬೇಕು.
ಮಾಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ನಿಂತು ದುಡಿಯುವ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸ್ಥಿತಿ ಕೇವಲ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪ್ರಶ್ನೆಯಲ್ಲ. ಇದು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ವಿಚಾರವಾಗಿದೆ. ಕಾರ್ಮಿಕರು ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವಂಥ ಡ್ರೆಸ್ ಧರಿಸಿದರೂ, ಅಮಾನವೀಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಲು ನೋವಿನಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವುದು, ನಾವು ಯಾವ ರೀತಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆ ಎತ್ತುತ್ತದೆ. ಭಾರತ ಜಾಗತಿಕ ಶಕ್ತಿಯಾಗಲು ಬಯಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಈ ಪ್ರಗತಿಯ ಬೆಲೆ ಎಷ್ಟು ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಬೇಕು. ಗೌರವ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಯುತತೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಗಿಗ್ ಉದ್ಯೋಗಿಗೆ ದೊರೆಯಬೇಕಾದ ಹಕ್ಕುಗಳು. ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು, ಸುಧಾರಿತ ಉದ್ಯೋಗ ವಲಯದತ್ತ ಸಾಗುವ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆಯಾಗಿದೆ. 2020ರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆ ಸಂಹಿತೆ ಭಾರತದ ಗಿಗ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಕೆಲವು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ನಿಯಮಗಳ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ಸವಾಲುಗಳು ಎದುರಾಗುತ್ತಿವೆ ಎನ್ನುತ್ತವೆ ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು. ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾನವೀಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ನಾವು ಆದ್ಯತೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲಸಗಾರರ ಹಿತ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನೂ ಮೀರುವಂತಹದ್ದು.
